Słowniczek podstawowych pojęć Aikido

AI – harmonia
KI – energia
DO – droga
MORIHEI UESHIBA – O-SENSEI, ur. 14.12.1883, zm. 26.04.1969. twórca aikido
KISSHOMARU UESHIBA – syn Morihei Ueshiby (zm. 4.01.1999)
MORITERU UESHIBA – wnuk Morihei Ueshiby, obecny Doshu, prezes Fundacji Aikikai, Dyrektor Generalny Hombu Dojo.
HOMBU DOJO – jest to dojo centralne aikikai w Tokio, znajduje się przy 17-18 Wakamatsu Cho, Shinjuku-ku, 162 Tokyo; założone przez M. Ueshibę po II W.ś., obecnie stanowi również główną siedzibę Fundacji Aikikai AIKIDO WORLD HEADQUARTERS
DOSHU – tytuł aktualnego lidera aikido, prezesa Fundacji AIKIKAI, Dyrektora Generalnego światowej Kwatery Głównej Aikido: obecnie jest nim Moriteru Ueshiba, wnuk O-Senseia

ARIGATO – dziękuję: (DOMO) ARIGATO GOZAIMASHITA – dziękuję bardzo
DAN – międzynarodowe stopnie mistrzowskie (od 1 do 8) nadawane przez egzaminatorów Aikikai
DOJO – sala ćwiczeń
GASHHO – gest złożenia rąk na wysokości klatki piersiowej
HAJIME – dosł. początek, rozpoczęcie: sygnał rozpoczęcia ćwiczeń dawany przez prowadzącego zajęcia
HAKAMA – szerokie, tradycyjne spodnie japońskie
KEIKO GI – strój treningowy
KYU – stopnie uczniowskie (od 6 do 1 )
ONEGAI SHIMASU – dosł. „proszę”, zaproszenie do wspólnego ćwiczenia
O-SENSEI – największy nauczyciel, tytuł stosowany do Morihei Ueshiby, twórcy aikido
REI – ukłon
RITSUREI – ukłon w pozycji stojącej
SEIZA – polecenie przyjęcia pozycji siedzącej (siadu klęcznego na piętach)
SEMPAI – osoba prowadząca zajęcia, nie posiadająca stopnia mistrzowskiego
SENSEI – mistrz, nauczyciel
SUMIMASEN – przepraszam za zrobienie czegoś złe, ale również dla przywołania czyjejś uwagi
TATAMI – materac, z którego układa się matę (klasyczny wykonany jest ze słomy ryżowej)
TORI – ćwiczący: atakowany, wykonujący technikę (lub NAGE – rzucający, jap. nageru – rzucać): obrona
UKE – ćwiczący: ten, który atakuje, na którym jest wykonywana technika (jap. ukeru – przyjmować)

ICHI – 1
NI – 2
SAN – 3
SHI – 4
GO – 5
ROKU – 6
SHICHI – 7
HACHI – 8
KU – 9
JU – 10
JU-ICHI – 11
JU-NI – 12
NI-JU – 20
SAN-JU – 30
HYAKU – 100
NI-HYAKU – 200
SEN – 1000

AI HANMI – układ ćwiczących: obie osoby stoją w tej samej pozycji
GYAKU HANMI – układ ćwiczących: „pozycja lustrzana”, osoby ćwiczące stoją w odwrotnych pozycjach, jakby stanowiły własne odbicie lustrzane
HIDARI KAMAE – postawa z lewą nogą z przodu
MIGI KAMAE – pozycja z prawą nogą z przodu
SEIZA – polecenie przyjęcia postawy siedzącej
SHIZEN TAI – pozycja swobodna, naturalna, stopy rozstawione na szerokość barków, ręce wzdłuż tułowia
SHIZENHON TAI – pozycja „na baczność”
ZA HO – pozycja siedząca

ASHI SABAKI – ruch stóp
AYUMI ASHI – krok przesławny
IRIMI – wejście, ruch w przód
KOKYU NO HENKA – „ruch z oddechem”: krok do przodu z uniesieniem obydwu rąk na wysokość oczu w połączeniu z wydechem i świadomością przepływu energii od centrum przez całe ciało, ramiona aż do dłoni, zwrot, wdech i ten sam ruch w przeciwną stronę z wydechem, następnie ręka znajdująca się z przodu zmienia płaszczyznę ruchu o 90 stopni krokiem w bok w stronę wnętrza stopy; oddech i ruch ciała muszą być w harmonii
KOKYU TENKAN HO – „obrót z oddechem”: podstawowe ćwiczenie przygotowujące do SHIHO NAGE; kroki jak W KOKYU NO HENKA, ruch rąk to podnoszenie i opuszczanie
OKURI ASHI – krok odstawny
OMOTE – kierunek ruchu: w stronę twarzy, przodu partnera
SABAKI – ruch
SHIHO GIRI – ruch cięcia bokkenem, lub ruch imitujący cięcie bokkenem, wykonywany w czterech kierunkach
SHIKKO – poruszanie się w pozycji klęczącej
TAI SABAKI – sposoby przemieszczania ciała
TE-GATANA – dosł. ręka – miecz
TENKAI – zwrot w miejscu, obrót ciała g 180 stopni bez wykonywania kroków
TENKAN – dosł. „przekształcić”; w wersji podstawowej: obrót ciała o 180 stopni z wycofaniem nogi
TSUGI ASHI – krok dostawny
URA – kierunek ruchu; do tyłu, w stronę pleców partnera
ZEMPO (IRIMI) TENKAI ASHI – krok naprzód i zwrot w miejscu

MAE UKEMI – przewrót w przód
USHIRO UKEMI – przewrót w tył
YOKO UKEMI – przewrót w bok

AIKI TAISO – zestaw ćwiczeń rozgrzewająco-rozciągających, mających zharmonizować organizm i przygotować do zasadniczej części zajęć
FUNAKOGI TAISO – „ćwiczenie wiosłowania”, ćwiczenie wzmacniające pozycję, mające na celu rozbudzenie (dźwięczne wiosłowanie) i scentrowanie Ki (FURITAMA)
HAISHIN UNDO – ćwiczenie rozciągająco-rozluźniające, stosowane przeważnie na koniec zajęć, polegające na naciągnięciu na plecy partnera, który trzyma nas za nadgarstki
IKKYO UNDO – ćwiczenie przygotowujące do IKKYO
KOHO UKEMI UNDO – „ćwiczenie przewrotów w tył”, ćwiczenie przygotowujące do ukemi
KOKYU HO – „ćwiczenie oddechu”, ćwiczenie wykonywane w pozycji stojącej lub siedzącej, polegające na dojściu do centrum partnera, poznawaniu pracy jego ciała przy jednoczesnej pracy nad własnym oddechem
ORENAI TE – „niezginalna ręka”, intencją jest wyobrażenie i doświadczenie przepływu Ki przez ramię
TAI NO TENKAN HO – wykorzystanie ruchu tenkan w ćwiczeniu z partnerem: obrót ciała o 180 stopni z uniesieniem rąk jakby w ruchu trzymania dużej kuli
TEKUBI – „nadgarstek”, ćwiczenia rozgrzewające nadgarstki
ZENGO UNDO – „ćwiczenie w przód i w tył”, ćwiczenie ruchu bioder, rąk i przepływu Ki w linii prostej do przodu i do tyłu

KATA TORI – uchwyt za bluzę na wysokości ramienia
KATA TORI MEN UCHI – uchwyt za bluzę na wysokości ramienia z jednoczesnym uderzeniem w twarz
KATATE RYOTE TORI – ( = MOROTE TORI)
KATATE TORI – uchwyt za rękę
MAE GERI – proste kopnięcie w przód
MOROTE TORI – uchwyt dwiema rękami za jedną rękę
MUNE TORI MEN UCHI – uchwyt za bluzę na wysokości klatki piersiowej z jednoczesnym uderzeniem w twarz
RYO HIJI TORI – uchwyt za bluzę na wysokości łokci (lub za łokcie) obiema rękami
RYO KATA TORI – uchwyt za bluzę dwiema rękami
RYOTE TORI – uchwyt za dwie ręce
SHOMEN UCHI – cięcie proste mieczem lub ręka w płaszczyźnie pionowej
TSUKI – uderzenie proste
USHIRO ERI TORI – uchwyt z tyłu za kołnierz
USHIRO KATATE TORI KUBI SHIME – uchwyt z tyłu za rękę z jednoczesnym duszeniem
USHIRO RYOSODE TORI – uchwyt z tyłu za dwa rękawy
YOKOMEN UCHI – cięcie ukośne z lekkim zejściem na bok

BOKKEN – miecz drewniany
JO – kij
KATANA – miecz
TANTO – nóż drewniany
UCHI KATANA – krótki miecz

CHUDAN – średnia wysokość (tułów, splot słoneczny)
GEDAN – nisko (poniżej bioder)
HANMI HANDACHI WAZA – tori siedzi, uke stoi
HENKA WAZA – odmiany techniki podstawowej
IPPAN GEIKO – tori jest atakowany przez jednego uke
JIYU WAZA – tori wykonuje dowolne techniki
JO TORI – metody obrony przed atakiem kijem
JODAN – wysoko głowa, szyja, ramiona
KAESHI WAZA – kontr techniki
KAKARI GEIKO – tori jest atakowany przez kilku uke, nadchodzących kolejno, z jednego kierunku
KATA – skodyfikowana forma ruchu
KUMl TACHI – ćwiczenia z partnerem przy użyciu bokkena
SUBURI – ćwiczenia indywidualne przy użyciu bokkena i jo
SUWARl WAZA – techniki lub ćwiczenia wykonywane w pozycji klęczącej

TACHI TORI – metody obrony przed atakiem mieczem
TACHI WAZA – techniki lub ćwiczenia wykonywane w pozycji stojącej
TANINZU KAKARI GEIKO – tori jest atakowany przez kilku uke, atakujących z dowolnego kierunku
TANTO TORI – metody obrony przed atakiem drewnianym nożem
USHIRO WAZA – atak od tyłu

osae (kaeshi) waza – unieruchomienia
IKKYO – pierwsza forma unieruchomienia
NIKKYO – druga forma unieruchomienia
SANKYO – trzecia forma unieruchomienia
YONKYO – czwarta forma unieruchomienia z uciskiem na czuły punkt przedramienia
GOKYO – piąta forma unieruchomienia (szczególnie przydatna w obronie przed atakiem yokomen uchi z nożem)
HIJIKIME OSAE – forma unieruchomienia przeciwnika z wykorzystaniem dźwigni na staw łokciowy

IRIMI NAGE – rzut przez „irimi”, wejście w partnera
JUJIGARAMI – rzut przez skrzyżowanie rąk
KOKYU NAGE – dosł. „rzut oddechem”
KOSHI NAGE – rzut przez biodro
KOTE GAESHI – rzut przez skręcenie nadgarstka, wykonywany również jako unieruchomienie
SHIHO NAGE – rzut podstawowy, tzw. „rzut w cztery strony”
SOTO KAITEN NAGE – rzut obrotowy, wykorzystujący ruch na zewnątrz
TEN CHI NAGE – rzut „niebo – ziemia” Gap. fen – niebo, chi – Ziemia)
UCHI KAITEN NAGE – rzut obrotowy, wykorzystujący ruch do wewnątrz, przejście pod ramieniem partnera
UDEKIME NAGE – rzut wykorzystujący dźwignię na staw łokciowy

ATEMI – uderzenie w wrażliwy punkt ciała dla zaburzenia równowagi psychofizycznej przeciwnika
HARA – brzuch, środek, centrum
Kl Al – określenie dźwięku wydawanego z hara w momencie maksymalnej koordynacji ruchu ciała i oddechu
Kl MUSUBI – nierozłączny związek
KI NO NAGARE – pozwolić Ki płynąć, przepływ Ki, strumień Ki
KOKYU – dosł. oddech, oddychanie”, siłą oddechu, w założeniach podkreśla się istotną rolę oddechu w oddziaływaniu na partnera
MA AI – odpowiedni dystans, właściwa odległość między ćwiczącymi w zależności od sytuacji
MARU – koło, okrąg [MARU NI SABAITE – Wykonuj ruch po okręgu]
SANKAKU – trójkąt [SANKAKU NI IRIMI SHITE – Wchodź w ruch jak trójkąt]
SHIKAKU – kwadrat [SHIKAKU NI OSAERU – Zakończ ruch jak kwadrat]
TE GATANA – „ręka – miecz”, otwarta dłoń, palce złączone
WA – zgodność ruchowa